Het gevoel begint al als ik met mijn familie over het Malieveld in Den Haag wandel. Ons jaarlijkse uitje! Opgetogen bewegen wij richting de circusachtige tenten, de gamelanmuziek achterna. De gezinnen die er eerder bij waren dan wij druppelen inmiddels weer naar buiten.
Batikoutfit aan, bepakt met plastic tassen vol lekkernijen en een gelukzalige glimlach om de mond. Een knipoog, gevolgd door een geniet-ervan blik. Volledig onbekenden, maar wij begrijpen elkaar. Verbondenheid is al wat telt.
Verbondenheid kan omschreven worden als “je verbonden voelen” met andere mensen (ofwel: relaties met- of tot anderen), je omgeving, het verleden en het heden, ervaring van je gezondheid en het gevoel dat je leven zinvol is.
De 17e eeuwse Engelse dichter John Donne verwoordde het idee van verbondenheid tussen mensen als volgt:
No man is an island, entire of itself: every man is a piece of the continent.
Volgens Donne is verbondenheid meer dan het omringd zijn door mensen. Het gaat om connecties van betekenis. Met anderen, maar ook met bijvoorbeeld een voorwerp, huis of land dat op een persoonlijk niveau belangrijk is voor iemand. Het gaat over deel zijn van een groter geheel, over iemands geschiedenis, heden én toekomst.
Het ervaren van verbondenheid is voor mensen ontzettend belangrijk. Uit een onderzoek van de TU Delft van Bel et. al (2009)1 blijkt dat personen die zich verbonden voelen met hun omgeving en de mensen om hen heen, gelukkiger zijn, zowel mentaal als fysiek gezonder en beter in staat om met grote veranderingen om te gaan.
Het verlangen naar verbondenheid verandert niet als iemand dementie krijgt. Het kan daarom voor iemand met dementie extra moeilijk zijn wanneer thuis wonen niet meer gaat en hij of zij naar een zorginstelling verhuist. Weg uit de vertrouwde omgeving, mensen om je heen die je niet kent en waar je misschien niet goed mee kunt opschieten. Deze factoren kunnen mensen met dementie een angstig en eenzaam gevoel geven.
Lang werd gedacht dat als er aan de primaire behoeften (eten, drinken, onderdak, etc.) van mensen met dementie voldaan werd, er pas plaats was voor hogere behoeftes (zoals verbondenheid, waardering en sociale acceptatie). Maar diverse wetenschappelijke studies en een belevingsgerichte zorgaanpak laten juist zien dat sociale contacten en het ervaren van verbondenheid het belangrijkst zijn. Vóóral voor mensen met dementie, die zich in een afhankelijke zorgpositie bevinden.
Gedragswetenschapper en dementiespecialist Paul Jansen ontwierp een model2 waarin in één oogopslag te zien is hoe “verbondenheid” een positieve invloed kan uitoefenen op de relaties, omgeving, gezondheid en het dagelijks leven van personen met dementie:
Uit: Sociaal contact belangrijkste behoefte van mensen. Auteur: Paul Jansen.
Maar hoe creëer je verbondenheid in een omgeving die je niet (her)kent, met nieuwe mensen die zomaar jouw leven komen binnenwandelen, terwijl je oude vertrouwde leven ineens zo ontastbaar lijkt? Hoe zorg je voor nieuwe connecties en, is het mogelijk om oude nog bestaande connecties te versterken?
Wat mij al meerdere keren heeft ontroerd, is de dikwijls onmiddellijke verbinding die ontstaat als een bewoner een True Door uit het verleden terug krijgt. Je ziet als het ware het onzichtbare draadje tussen de persoon en de vroegere voordeur weer ontstaan. Regelmatig komen er direct verhalen opborrelen, over de tijd dat men op dat specifieke adres woonde. Bewoners zijn blij iets herkenbaars te hebben, iets dat bij hun hoort. Bij wie ze zijn. Iets wat het leven zinvol maakt.
Maar we zien niet alleen connecties met het verleden, ook nieuwe hengels worden uitgegooid wanneer we ergens True Doors plaatsen. Bij diverse zorginstellingen zijn bewoners met elkaar in gesprek geraakt over elkaars deur, en zo ook over elkaars leven. Sommigen vinden het gezellig om samen langs de verschillende deuren te wandelen en ze te bediscussiëren. Ook met familieleden wordt dit vaak gedaan. Zo leidt iets ogenschijnlijk eenvoudigs als een deur tot een gevoel van verbondenheid, bij zowel personen met dementie, als bij de mensen om hen heen.
Een andere mogelijkheid is op zoek te gaan naar gelijkgestemden; mensen die bijvoorbeeld dezelfde normen en waarden delen, in een zelfde cultuur zijn opgegroeid of overeenkomstige interesses hebben. De Hogeweyk in Weesp van Vivium Zorggroep speelt hierop in. Deze woonwijk biedt mensen met dementie een leefomgeving waarin bewoners met een gelijke levensstijl bij elkaar wonen. Zo wordt verbondenheid in de woongroepen gestimuleerd. En dat werkt! Lees er meer over in onze blog post van afgelopen november.
Hopen en dromen houden niet op als iemand dementie krijgt. Ga op zoek naar wat verbindt en positief prikkelt. Luister en deel met elkaar. Neem elkaar mee “op reis”. Want een goed gebouwde brug gaat een leven lang mee.
Meer weten?
- Van Bel, D.T., Smolders, K.C.H.J., IJsselsteijn, W.A. and de Kort, Y.A.W., 2009. Social connectedness: concept and measurement.
- Sociaal contact belangrijkste behoefte van mensen!
